Landelijke GKA Agenda: Omgaan met Armoede op Scholen

De Gelijke Kansen Alliantie werkt rechtstreeks samen met scholen in Landelijke GKA Agenda’s. Hierin worden scholen die met dezelfde vraagstukken te maken hebben inhoudelijk met elkaar verbonden. Binnen de Landelijke GKA agenda’s worden schoolleiders en leraren middels kennisdeling en -opbouw beter uitgerust om met deze vraagstukken om te gaan. Sinds medio november 2022 zijn twintig basisscholen verspreid door heel Nederland aangesloten bij de Landelijke GKA Agenda: Omgaan met Armoede op Scholen. Deze scholen gaan met financiering vanuit het Ministerie van OCW aan de slag met de inzet van een brugfunctionaris. 

De scholen worden vanuit de GKA Agenda begeleid bij de implementatie en uitvoering van de brugfunctionaris, bijvoorbeeld door het organiseren van trainingen voor schoolleiders en brugfunctionarissen. Dit wordt gedaan in samenwerking met het Jeugdeducatiefonds. Zij hebben ook de deelnemende scholen voorgedragen die allemaal een grote armoedeproblematiek kennen en de wens hadden om met de inzet van de brugfunctionaris hun kansengelijkheidsaanpak verder te versterken.

De deelnemende scholen zullen ook deelnemen in een leernetwerk. In de afgelopen jaren is er vanuit de GKA al op verschillende plaatsen in het land gewerkt met brugfunctionaris en aan de aanpak van armoede op scholen. Daarom zullen we hierop voortbouwen en betrekken we, naast scholen, ook lectoren, experts en de al actieve brugfunctionarissen bij de kennisdeling binnen deze agenda. Op deze manier kunnen we de ervaringen en bestaande valuaties van de brugfunctionaris gebruiken om tot een structurele opzet te komen voor toekomstige scholen. het is de inzet om een blijvend leernetwerk op te bouwen rond dit thema.

Brugfunctionaris

De brugfunctionaris legt vanuit school contact met het gezin, versterkt het netwerk en helpt ouders en/of verzorgers hun weg te vinden naar voorzieningen, zoals bijvoorbeeld het aanvragen van fondsen en het invullen van formulieren. De behoefte naar een brugfunctionaris is ontstaan vanuit de vraag naar extra handen en inzet, op scholen waar het armoedevraagstuk groot is. Op deze manier kan een brug worden geslagen tussen ‘de wereld van school’ en ‘de wereld van thuis’ zodat de ontwikkeling van kinderen versterkt kan worden. Gezinnen in armoede zijn gebaat bij een integrale aanpak door betrokken professionals die stress-sensitief werken en oog hebben voor zowel hun materiële als immateriële vraagstukken.

De brugfunctionaris denkt mee over praktische oplossingen, bijvoorbeeld wanneer er geen geld is voor boodschappen of wanneer een kind graag muziek of sportles zou willen volgen. Tegelijkertijd staat de brugfunctionaris in nauwe verbinding met het lerarenteam en ontzorgt de leraren. De inzet van deze bewezen effectieve interventie sluit daarmee aan bij de ambities uit het regeerakkoord op het gebied van (kinder)armoede en het verlagen van de werkdruk op scholen.

Op deze manier versterkt de brugfunctionaris de samenwerking tussen ouders en school, als ook de samenwerking met het brede netwerk aan organisaties rondom ouders en school. Door mee te denken over manieren om voor acute verlichting van de situatie te zorgen, ontstaat ruimte om de situatie ook structureel te verbeteren. Vertrouwen ligt hieraan ten grondslag. Het kost tijd voor de brugfunctionaris om deze vertrouwensband op te bouwen.

Download hier de brochure voor meer informatie over de brugfunctionaris.

Armoede en kansengelijkheid

Armoede is in sommige gezinnen een structureel probleem – we spreken dan van ‘generatiearmoede’-, terwijl andere gezinnen erdoor overvallen worden als gevolg van een onverwachte gebeurtenis, zoals een scheiding of een overlijden. Een op de twaalf kinderen in Nederland groeit op in armoede. Dat zijn ruim 300.000 kinderen en jongeren tot 21 jaar. Dit is niet evenredig verdeeld, waardoor het op sommige scholen geen enkel kind betreft, en op andere scholen bijna de hele klas. In contexten waar het armoedevraagstuk groot is, kennen de scholen bovendien vaak een stapeling aan uitdagingen. Armoede heeft gevolgen voor de ontwikkeling van een kind en brengt hierdoor uitdagingen met zich mee voor de leerlingen, maar ook voor de leraren, schoolleiders en (onderwijs)professionals. Scholen moeten goed toegerust worden om hiermee om te kunnen gaan.

Armoede zorgt voor instabiele levensomstandigheden en stress bij ouders en daarmee ook bij de kinderen. Kinderen kunnen niet ontkomen aan de ‘leefstress’ thuis. Deze vorm van stress leidt tot verminderde leerprestaties en verslechtert de (pedagogische) vaardigheden en mogelijkheden van ouders. Kinderen missen door geldgebrek thuis dingen die belangrijk zijn voor hun ontwikkeling, zoals leesboeken en schoolspullen, maar ook (gezonde) voeding, een eigen kamer, of soms zelfs een eigen bed. Op school kunnen kinderen niet ‘meedoen’ met de nieuwste trends en in het kringgesprek niet meepraten over dagjes uit of vakanties. Dat zorgt voor sociale stress en schaamte. Al deze factoren dragen eraan bij dat kinderen hun talenten niet optimaal kunnen ontwikkelen.

Handreiking 'Omgaan met Armoede op Scholen'

In oktober 2022 is de herziene druk van de handreiking ‘Omgaan met Armoede op Scholen’, geschreven door Mariëtte Lusse (Hogeschool Rotterdam) en Annelies Kassenberg (Hanzehogeschool Groningen) gepubliceerd. Deze handreiking is bedoeld voor gebruik in de praktijk van zowel het primair- als voortgezet onderwijs en bevat praktische interventies om scholen te helpen bij het omgaan met armoede op scholen door te Signaleren, te Ondersteunen en te Stimuleren (SOS). In de herdruk is ook aandacht voor de invoer van de wet vrijwillige ouderbijdrage en de start van het programma School en Omgeving.

Download hier de handreiking.

Meer weten over met Omgaan met Armoede op Scholen?

Wilt u als schoolleider, leerkracht, docent of gemeente aan de slag met dit onderwerp? Of wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op dit thema? Neem dan contact op met projectleider Patty Huijbers (p.huijbers@minocw.nl).