Mentale gezondheid als voorwaarde voor leren

Mentale gezondheid als voorwaarde voor leren
‘School draait niet alleen om het overdragen van stof. Het is meer dan het opleiden van studenten voor een beroep.’ Met haar kennis over mentale gezondheid is dat iets waar Susanne zich terdege bewust van is en waar ze anderen in wil meenemen. Susanne: ‘We willen studenten leren met tegenslagen en uitdagingen om te gaan en hulp te vragen als dat nodig is, zodat ze als veerkrachtige jongvolwassenen de wereld en arbeidsmarkt kunnen verkennen. Daarom is het ook zo belangrijk aandacht te besteden aan de mentale gezondheid van jongeren: ze kunnen pas echt leren als het mentaal goed gaat. Dat is een voorwaarde om tot leren te komen.’    

Op de agenda
Na de coronacrisis voelde het College van Bestuur van ROC Mondriaan de urgentie aandacht te besteden aan de mentale gezondheid van studenten. Er was sprake van een landelijke tendens, maar men zag ook dat problemen rond de mentale gezondheid van studenten binnen de eigen organisatie steeds vaker de kop opstaken. Studenten kampten met gevoelens van eenzaamheid, stress door school en met depressieve klachten. Susanne was op dat moment onder andere werkzaam op een andere mbo-school en ervoer ook dat de mentale problemen in haar klassen groeiden. Na haar overstap naar het regionaal opleidingscentrum ging ze in gesprek met student support, leidinggevenden en docenten binnen Mondriaan die aangaven dat de problematiek ‘meer speelde dan ooit’.

Verruimen en verdiepen 
Susanne krijgt er de gelegenheid te onderzoeken hoe ze haar rol als projectleider het best kan vormgeven en mag de functie waar nodig of gewenst verruimen of verdiepen. Anderhalf jaar geleden begon dat met de oriëntatie op alles wat er intern en extern binnen ROC Mondriaan al gedaan werd op het vlak van mentale gezondheid en hoe dit te verbinden. Op dit moment bezint Susanne zich op het beleid dat hierbij aansluit: ‘Mondriaan is een grote organisatie en op iedere locatie gebeurt er rond het thema al van alles. Ik zorg voor het in kaart brengen en optimaliseren van al deze vormen van ondersteuning en begeleiding. Uiteindelijk stellen we ons gezamenlijk ten doel de mentale gezondheid van onze studenten op een structurele en duurzame manier te bevorderen en verankeren binnen het onderwijs.’

Uit de taboesfeer
Susanne merkt dat er nog steeds een taboe rust op het thema mentale gezondheid, niet alleen voor studenten, maar ook voor de organisatie: ‘Natuurlijk wil je als school vooral het liefst je successen uitdragen. Toch is het belangrijk te onderkennen dat de mentale problematiek onder jongeren in Nederland zorgwekkend is, en dat we als onderwijsinstelling een taak hebben dit te verbeteren. Ik ben blij dat ROC Mondriaan voortvarend te werk is gegaan rond het thema. Het is voor de periode 2024-2027 ook opgenomen in de Werkagenda mbo [een document waarin doelen en maatregelen opgenomen zijn die gericht zijn op het bevorderen van kansengelijkheid in het mbo, het verbeteren van de aansluiting van het mbo op de arbeidsmarkt en het verbeteren van de kwaliteit van het mbo-onderwijs, red.].’

De verbinding met kansengelijkheid
De plek waar ze opgegroeid zijn, is van grote invloed op de mentale gezondheid van studenten. Susanne: ‘Bij veel jongeren is er sprake van een stabiele thuissituatie, waardoor ze zich staande kunnen houden als ze met zichzelf in de knoop zitten. Dit geldt niet voor iedereen. Voor studenten bij wie de thuisbasis minder stabiel is, heeft school een taak, ook omdat het de plek is waar ze veel tijd doorbrengen.’

Niet meer leren
De studenten die kampen met problemen rond hun mentale gezondheid ervaren stress, eenzaamheid, prestatiedruk of maken zich zorgen om hun financiën. Susanne: ‘Ze voelen zich onzeker over de toekomst, over een baan of een woning, vergelijken zichzelf met anderen en ervaren gevoelens van eenzaamheid.’ Medewerkers signaleren in deze gevallen vaak dat studenten minder contact maken met medestudenten of docenten, dat ze er met hun hoofd niet bij zijn of simpelweg niet komen. Susanne: ‘En dit heeft natuurlijk veel impact op het lerend vermogen van de studenten, want leren komt in deze situaties vaak niet op de eerste plek.’

Wael weet het wel
Op verschillende locaties van het opleidingscentrum begeleiden medewerkers studenten op het vlak van mentale gezondheid. ‘Een van onze scholen koppelt studenten aan een coach,’ vertelt Susanne. ‘Deze coach groeit mee en blijft, gedurende de studieduur, de vaste gesprekspartner voor de student, die altijd bij dezelfde vertrouwde persoon terecht kan op het moment dat er iets speelt.’ Daarnaast zijn er campusvoorzieningen voor studenten die begeleid worden bij mentale problemen en na corona heeft ROC Mondriaan voor de regio Haaglanden Wael weet het wel gelanceerd, een zoekmachine die studenten helpt bij hun problemen op het gebieden van lichamelijke of geestelijke gezondheid, financiën, wonen, school, werk of vrijetijdsbesteding. Susanne: ‘Zoeken via Wael weet het wel is anoniem, precies waar studenten soms naar op zoek zijn. Soms wil je niet direct een label of een traject in, maar wel je verhaal vertellen. Dat kan hiermee.’  

Ontwikkelingen rond mentale gezondheid
Ziet Susanne, met alle landelijke aandacht voor het onderwerp, nog ontwikkelingen op het vlak van mentale gezondheid? ‘Studenten praten er makkelijker over. Den Haag is een multiculturele stad. Bij een deel van de studenten met een niet-Nederlandse achtergrond is er nog steeds veel schaamte als het gaat om hun mentale gezondheid, maar gelukkig zie ik binnen deze groep ook veel jongeren die opener zijn over wat er in hen omgaat: zij dragen uit dat het oké is hulp te vragen. Op de scholen is het een geaccepteerder onderwerp. We kunnen het niet meer negeren, het is bij het onderwijs gaan horen.’

Gelukskunde
Een ontwikkeling waar Susanne zelf al eerder de basis voor legde is het vak Gelukskunde. Ze was op dat moment nog niet werkzaam bij Mondriaan, maar docent op een mbo-school en ze had een fijne klik met haar klas: ‘Studenten kwamen bij me met vragen die geen betrekking hadden op de stof die ik met ze behandelde.’ Deze vragen vormden voor haar de aanleiding een nieuw vak vorm te gaan geven: Gelukskunde. Susanne: ‘Ik heb toen lessen ontwikkeld over omgaan met tegenslagen of emoties en dat sloeg goed aan. Ik vroeg studenten bijvoorbeeld beperkende negatieve gedachten op te schrijven, die gedachten te verzamelen in een glazen pot om deze daarna kapot te slaan. In andere opdrachten omschreven ze waar ze dankbaar voor waren en maakten ze een vision board over hun dromen. Ik combineerde theorie en praktijk, om studenten ook te leren waarom deze opdrachten belangrijk zijn.’ Susanne denkt dat het vak nog steeds van betekenis kan zijn voor leerlingen of studenten.

Geen ‘one size fits all’

Op dit moment is de eerste e-learning voor personeel van ROC Mondriaan over mentale gezondheid in de maak. Susanne: ‘Het bevat tips en tricks voor docenten: wat kun je doen in de klas om het welzijn van je studenten te bevorderen, zonder dat je expert hoeft te worden op het thema.’ Docenten kunnen op eigen initiatief de e-learning volgen. Susanne: ‘Er is geen ‘one size fits all’-aanpak voor de hele organisatie: de verschillende typen studenten vragen om een eigen benadering. Het is juist fijn per school te kijken wat de studenten daar nodig hebben. Uiteindelijk wil ik graag samen richting bepalen en in overleg beleid maken waarbinnen iedere school zijn eigen vrijheid heeft.’

Preventief te werk gaan

Susanne vindt het belangrijk dat scholen die ook actief met het thema aan de slag willen zich bewust zijn van de manier waarop medewerkers hun studenten benaderen: ‘Vraag je af hoe je met hen omgaat, hoe streng je bent en hoe hoog je de lat legt met betrekking tot prestaties. Scholen moeten erkennen dat ze een rol hebben als het gaat om mentale gezondheid; niet als de hulpvraag er al ligt, maar ook preventief.’ Wat krijgt ze terug van studenten? Susanne: ‘De studentenraad van ROC Mondriaan heeft een aparte portefeuille mentale gezondheid, en met de aanstelling van een projectleider Mentale gezondheid laat Mondriaan zien deze vertegenwoordiging van de hele schoolpopulatie serieus te nemen. Het tonen dat je actief met het thema bezig bent werkt in zekere zin al preventief en de jongeren op school voelen zich gehoord en gezien.’