Werk samen aan een mindset van hoge, gepaste verwachtingen, dan maak je al gelijk verschil in de klas
Zij creëert bewustwording rond te lage verwachtingen en vindt dat de verwachtingen voor kinderen met een migratieachtergrond en kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status niet hoog genoeg kunnen zijn. Hij pleit voor een aanvaardbare lat, passend voor ieder kind, en maakt zich zorgen over de ongezonde gevolgen van de fascinatie met presteren in het onderwijs. In het kader van het thema ‘Hoge verwachtingen’ spreken we in het tweede deel van een tweeluik met producent Hasse van Nunen.
In deel een van het tweeluik is Freek ten Klooster, voorzitter van het college van bestuur van Stichting Voor Christelijk Onderwijs aan het woord. Wil je direct meer lezen over zijn visie op hoge verwachtingen? Dat kan hier.
Hasse werkte mee aan de documentairereeks Klassen (Sarah Sylbing/Ester Gould, HUMAN) en reist nu het hele land door om hierover in gesprek te gaan met mensen in en om het onderwijs. In zogenaamde Meetups spreekt ze met onderwijsprofessionals, lokale politici, beleidsmakers en andere betrokkenen bij het onderwijs over het ontstaan van kansenongelijkheid en het tegengaan ervan. De Meetups hebben één overkoepelend thema: verwachtingen.
Klassen gaat over de strijd voor gelijke kansen in het onderwijs. Regisseurs Sarah Sylbing en Ester Gould volgen scholieren in basis- en voortgezet onderwijs. Sommigen van hen worstelen met hun thuissituatie, anderen gaan gebukt onder prestatiedrang. Lees meer over Klassen.
Kansen benutten
Klassen en in het verlengde daarvan de Meetups, gaan over de aanpak van kansenongelijkheid. Hasse leerde in het traject dat voorafging aan de uitzending van de serie dat iedereen naar een ander wees als het ging om de oorzaken van kansenongelijkheid. ‘Het lag altijd buiten de macht van de school. Natuurlijk zijn er systeemfouten die verandering lastig maken, zoals het gegeven dat leerlingen al op jonge leeftijd geselecteerd worden voor een schoolsoort van het voortgezet onderwijs, of het lerarentekort. Maar er liggen ook veel kansen voor de schoolleider en docenten. Dat is het uitgangspunt van de Meetups: wat kan je zelf doen?’
Zichtbare problematiek
Hasse sprak met wetenschappers en onderwijsprofessionals om te leren over kansenongelijkheid. ‘Rond verwachtingen spelen twee dingen. Aan de ene kant is er sprake van prestatiedruk, de bijlesindustrie, ouders die hun kinderen pushen, kinderen die onderling wedijveren. Het zijn allemaal te hoge verwachtingen. Uit de Meetups komt naar voren dat docenten zich zorgen maken over deze groep.’ Daarnaast zijn er parallel hieraan ook te lage verwachtingen van bepaalde groepen kinderen. Hasse: ‘Over te hoge verwachtingen wordt veel gesproken. Dat is begrijpelijk omdat ouders hier een actieve rol in hebben, en ook de stress die kinderen ervaren en de schooluitval zijn zichtbaar. Minder zichtbaar is de grote groep kinderen waar we door aannames en vooroordelen te lage verwachtingen van hebben, en die daardoor ongelijke kansen heeft.’
De impact van lage verwachtingen
Lage verwachtingen hebben veel impact op de toekomst van kinderen. ‘Als je verwacht dat een kind een praktische opleiding gaat volgen, leg je de lat op een specifiek niveau. Het kind hoeft niet hoger te springen dan de hoogte van die lat.’ Ze benadrukt dat nuance belangrijk is. ‘Als ik in een Meetup uitspreek dat we hogere verwachtingen moeten hebben, dan is er altijd wel iemand die begint over het hebben van te hoge verwachtingen en de problemen die hierdoor ontstaan. Dat klopt, maar daarnaast zijn er voor kinderen met een migratieachtergrond en kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status vaak te lage verwachtingen. Daarom werk ik het liefst aan de bewustwording rond deze te lage verwachtingen.’
Aannames en oordelen
In de kennisbank Gelijke kansen in de klas, die vorm gekregen heeft in het impacttraject rond de serie, hebben Hasse en haar collega’s informatie verzameld rond acht verschillende thema’s, waaronder ouderbetrokkenheid, cultureel kapitaal, armoede en verwachtingen. ‘Als je bijvoorbeeld kijkt naar ouderbetrokkenheid, dan spelen vaak al allerlei aannames en oordelen, over de ouder die niet goed bereikbaar is of de ouder die niet kan lezen of schrijven. Als jij armoede bestrijdt op je school, maar deze groep niet op de juiste manier benadert, belanden deze ouders aan de zijlijn.’
Mindset van gepaste verwachtingen
Hasse ervaart dat veel schoolteams het ongemakkelijk vinden te praten over verwachtingen, vooral als het erom gaat hoe deze gebaseerd worden op vooroordelen en aannames. ‘Dat heeft te maken met kijken naar je eigen vooroordelen, je taal en je goede bedoelingen, die misschien minder goed uitpakken dan je hoopt. De mindset van schoolteams is belangrijk: we moeten ons ervan bewust zijn dat we vooroordelen hebben en dat ons handelen hierdoor beïnvloed wordt. Werk samen aan een mindset van hoge, gepaste verwachtingen, dan maak je al gelijk verschil in de klas. Scholen kunnen vervolgens interventies inzetten om gelijke kansen op de eigen school te bevorderen. Haal rolmodellen de school in of zet een mooi cultureel aanbod op. Dat doe je dan vanuit een andere mindset dan men op de meeste scholen heeft.’
Wat wel, wat niet?
Als het aan Hasse ligt, zit het hebben van hoge verwachtingen ook in de kleine contactmomenten in de klas. ‘Geef een leerling het woord, spreek vertrouwen uit en straal dat ook uit. Natuurlijk is kansrijk adviseren een belangrijke factor, maar het begint al in groep 1. Betrek het kind.’ Ze noemt een voorbeeld van een van haar studenten die ze leerden kennen toen ze lesgaf op de pabo en die zelf tot de conclusie kwam dat hij een Syrisch meisje op zijn stageschool minder aandacht gaf. Dat kwam voort uit zijn eigen ongemak; hij kon haar de stof door de taalbarrière niet goed uitleggen. ‘Hij realiseerde zich dat hij haar hierdoor misschien het gevoel gaf dat ze het niet kon. Het ging om zijn handelingsverlegenheid, die hij op zijn leerling projecteerde. Hij had misschien best hoge verwachtingen van het kind, maar hij werd in verlegenheid gebracht doordat hij haar niet kon bereiken. Het is mooi om te zien dat hij zich dat realiseerde.’
KADER Kennisbank
De kennisbank Gelijke kansen in de klas moet het gat dichten tussen de wetenschap en de onderwijssector als het gaat om kansen(on)gelijkheid. Bekijk de kennisbank hier. Wil je Hasse en haar collega’s uitnodigen op school of heb je een andere vraag? Mail dan naar hasse@eenvandejongens.nl.