De Staat van het Onderwijs 2019
Op woensdag 10 april 2019 verscheen het rapport De Staat van het Onderwijs 2019, waarin de Inspectie van het Onderwijs aangeeft hoe het er op dit moment voor staat met het onderwijs in Nederland. Kansengelijkheid blijft in Nederland een grote uitdaging. Het programma Gelijke Kansen zet haar lijn voort en sluit aan bij de aanbevelingen uit het rapport.
De Staat van het Onderwijs 2019 toont aan dat een einde lijkt te zijn gekomen aan de groei van de kloof tussen leerlingengroepen. Leerlingen met verschillende achtergronden hebben verschillende prestaties, maar de verschillen worden niet groter, zoals eerder het geval was. Vooral leerlingen met een migratieachtergrond verkleinen hun achterstand. Dit is een belangrijke stap in de goede richting.
Niet voor iedereen gelijke kansen
Desondanks is er reden tot zorg. De afgelopen jaren bleek dat de verschillen tussen leerlingen in het onderwijs aanzienlijk zijn. Sommige groepen leerlingen en studenten krijgen in ons land niet de kans die ze verdienen; in het onderwijs en op de arbeidsmarkt. Ook leren we dat groepen leerlingen elkaar steeds minder tegenkomen omdat de segregatie in het onderwijs groeit.
Lerarentekort
Enkele bevindingen uit het rapport van 2019 bevestigen de zorgen. Ongelijkheid in het onderwijs bereikt het niveau van de leraar: het tekort aan leraren treft niet alle scholen even zwaar. Scholen met een meer uitdagende leerlingpopulatie hebben veel meer moeite leraren te vinden dan andere scholen. Juist op scholen waar continuïteit en goede onderwijskwaliteit het meest noodzakelijk zijn, blijken deze voorwaarden het moeilijkst te realiseren.
Opleidingsniveau ouders
Ook zien we opnieuw dat schooladviezen van leerlingen in het po structureel verschillen naar het opleidingsniveau van de ouders. Kinderen met hoogopgeleide ouders krijgen vaker hogere schooladviezen dan kinderen met laagopgeleide ouders. Ook in het mbo staan gelijke kansen onder druk. Voor studenten die zijn ingestroomd, is de succesvolle afronding van hun mbo-opleiding sterk afhankelijk van achtergrondfactoren, zoals geslacht en (migratie)achtergrond.
Gezamenlijke aanpak
Voor het aanpakken van kansenongelijkheid benadrukt de Inspectie een gerichte, gezamenlijke aanpak voor alle sectoren. De netwerkaanpak van de GKA sluit daar op aan. Binnen deze aanpak zet het programma Gelijke Kansen zich samen met gemeenten in voor de verbinding van school, thuis en omgeving, de inzet van effectieve interventies, het maken van analyses, het opzetten van experimenten en het actief delen en opbouwen van kennis.
De GKA-Agenda
Deze punten komen samen in de GKA-agenda. Hierin legt elke gemeente vanuit de eigen lokale context afspraken en ambities vast om gelijke kansen te bevorderen. Deze afspraken en ambities worden gemaakt rondom de thema’s die gelijke kansen bevorderen. De Inspectie beaamt het belang van deze thema’s: zij noemt in haar rapport onder meer het voorkomen van laaggeletterdheid (Taalbevordering), leerlingen voorbereiden op deelname in de samenleving (Non-cognitieve vaardigheden) en ervoor zorgen dat alle studenten een plek vinden op de arbeidsmarkt (Loopbaanleren).
Kennisdeling
Naast het belang van de gezamenlijke aanpak, noemt de Inspectie in haar rapport meermaals het belang van kennisdeling. Volgens de Inspectie kunnen de Rijksoverheid en de wetenschap leraren, schoolleiders en bestuurders helpen om het onderwijs ‘evidence-based’ te verbeteren.
Communities of knowledge
Het programma Gelijke Kansen zet actief in op het delen en opbouwen van kennis. Daarom moedigen we scholen die voor dezelfde soort uitdagingen staan aan om samen communities of knowledge te vormen rond een thema. Een community kent geen blauwdruk en is niet per se regiogebonden. Binnen een community komen schoolleiders, teamleiders en leraren uit alle onderwijssectoren en uit heel het land op vaste basis fysiek en virtueel bij elkaar. Zij helpen elkaar vanuit een gemeenschappelijk vraagstuk belangeloos met het verwezenlijken van doelen, verwachtingen en activiteiten.
Urban education
Binnenkort start de eerste community: de Community Urban Education - doceren in een grootstedelijke context rond het thema Professionalisering. Hieraan doen 36 scholen uit het po, het vo en het mbo mee, verspreid over Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Tilburg. Zij benutten gezamenlijk informatie, data en onderzoek voor analyse van een vraagstuk. Elke school levert vanuit de eigen context input voor dit vraagstuk. Zo kan kennis worden gedeeld.
Naast een kern aan actieve scholen, kent een community of knowledge ook nieuwe scholen die zich als geïnteresseerde kunnen aansluiten bij de kennisuitwisseling.
Grote uitdaging, sterke prioriteit
Door een aantal positieve ontwikkelingen te schetsen, toont De Staat van het Onderwijs 2019 een voorzichtig optimisme. Zo hebben toenemende verschillen tussen leerlingengroepen plaats gemaakt voor een stabilisatie. Ook stromen in de onderbouw van het vo voor het eerst meer leerlingen op dan af. Daarbij gaat het vooral om leerlingen met laagopgeleide ouders en leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond van de eerste generatie. Verder is de achterstand van leerlingen en studenten met een migratieachtergrond kleiner. Dit geldt voor het vo, het mbo en het wo. Ze vallen minder vaak uit en een hoger percentage onder hen haalt hun diploma.
Kansenongelijkheid blijft uitdaging
Tegelijkertijd laat De Staat van het Onderwijs 2019 zien dat de situatie nog steeds ernstig is. Verschillen tussen leerlingengroepen in prestaties blijven aanzienlijk. Het verschil in kansen tussen leerlingen met gelijke talenten en verschillende achtergronden is fors groter dan tien jaar geleden. Ook worden scholen met een meer uitdagende leerlingpopulatie veel zwaarder getroffen door het lerarentekort. Daardoor komen leerlingen die juist behoefte hebben aan extra steun terecht op scholen waar de kwaliteit van het onderwijs wordt bedreigd.
Het bevorderen van gelijke kansen blijft daarom een sterke prioriteit voor het ministerie van OCW. Het programma Gelijke Kansen zet haar lijn de komende jaren voort. Daar blijft men werken aan het uitbreiden van het aantal GKA-agenda’s en er zullen meer communities volgen rond diverse thema’s. Samen maken we het verschil!